We bevinden ons tussen het Woord, dat in woorden van de Bijbel en de uitleg tot ons spreekt, en het Woord, dat als een tastbare gave in brood en wijn ons wordt aangereikt, in. Het orgelspel, de muziek na de verkondiging heeft geklonken. In dit deel gaat het om ons antwoord op wat we gehoord hebben. We antwoorden op het gehoorde met onze gaven en gebeden.

Op het orgelspel volgt de toelichting op de inzameling van de gaven. In veel protestantse diensten wordt anders dan in lutherse diensten de collecte pas na de gebeden en voor het slotlied ingezameld.
Mededelingen en toelichting op de inzameling van de gaven
Na de preek en voor de inzameling van de gaven en de gebeden is het de plaats om mededelingen te doen. Hier komt het leven van de gemeente ter sprake. Pastorale mededelingen van doop, overlijden, huwelijk, ziekte e.a. kunnen worden gedeeld. Dit voorkomt dat de gebeden zelf tot een verkapte mededeling aan de gemeente worden.
Een toelichting op de collecte is belangrijk omdat de bezoeker recht heeft om te weten waarvoor hij of zij geeft. Een goed woord voor het doel van de collecte versterkt ook de diaconale houding van de gemeente en haar leden.
Dan zijn er nog de afkondigingen en uitnodigingen voor de activiteiten van de gemeente. Sommigen vinden deze storend in de dienst en zouden die liever na de zegen of op papier uitgedeeld zien. Het doordeweekse leven van de gemeente hoort ook thuis in de dienst. Het is dan wel gepast deze aankondigingen kort en zakelijk te houden.

Lied

Na het luisteren en het zich bezinnen op de verkondiging onder het orgelspel en de mededelingen klinkt nu de stem van de gemeente. De gedachten van de preek of het thema van de dienst worden verdiept in dit lied. De gemeente zingt van haar geloof.

Collecte – inzameling van de gaven

Na dit lied (of soms voor het slotlied) worden de gaven ingezameld. De inzameling van de gaven is een wezenlijk onderdeel van de kerkdienst. Het is ten volle een stukje liturgie. Op dat moment staan we iets van ons bezit af en delen dat met anderen. Dat is een begin van ons geloofsantwoord. Giften gaan beter en ook aftrekbaar via een bankrekening “maar wij hebben de liturgie nodig om te beseffen dat het om een offer der dankbaarheid gaat en niet om een fooi”, zo Paul Oskamp. In de krottenwijk van Soweto, Zuid-Afrika, merkte ik pas hoe wezenlijk de collecte in een dienst is. Ook daar werd gecollecteerd voor armen elders. De collecte is bedoeld om te delen van wat wij hebben ontvangen opdat we het allen met elkaar beter hebben. De collecte maakt duidelijk: Je bent iemand die in staat is om te geven!
Lang geleden was die delen nog heel tastbaar. Mensen brachten hun gaven in natura naar de kerk en legden die op de avondmaalstafel. Deze gaven werden na de dienst door de diakenen onder de behoeftigen verdeeld. De gaven komen voort uit de dankbaarheid voor Gods gaven aan ons. Daarom horen de gaven ook op de altaartafel.
Gebed over de gaven
In dit gebed over de gaven komt de dankbaarheid tot uitdrukking voor alles wat wij van God ontvangen. We bidden om het aanvaarden van onze gaven en stellen deze in dienst van het koninkrijk van God. En we bidden voor het diaconale werk waarvoor deze gaven bestemd zijn.

Voorbeden

De voorbeden komen voort uit de dankbaarheid. Het is daarom goed eerst te beginnen met danken. We gaan niet enkel voor onszelf naar de kerk maar ook om voor anderen te bidden. Het gebed thuis en in de kerk is een priesterlijk werk. Hier komt het priesterschap van alle gelovigen aan bod. Het gebed is een gebed van de hele gemeente. Dit komt bij voorbeeld tot uitdrukking doordat de gemeente met acclamaties zoals ‘Heer, ontferm U’ in stemt met de gebeden. Diakenen en gemeenteleden gaan soms ook voor in de voorbeden. Er zijn soms ook voorbedenboeken waarin gemeenteleden voorbeden kunnen aandragen enz.
In de voorbeden komt de wereld in beeld! De gebeden worden aan de tafel gesproken. We leggen in de voorbeden als het ware het gebroken bestaan op tafel. De voorbeden komen voort uit een verlangen naar een leven in Gods koninkrijk waar alle tranen zijn afgewist. Tot die tijd blijven we bidden. Als aandachtsvelden kent de voorbede traditioneel: de (persoonlijke) nood van mensen, de samenleving en de overheden en de (wereldwijde) kerk.
De voorbeden zijn werkelijk gebeden en gericht tot God! Geen aanvulling van de preek, geen verkapte mededelingen aan de gemeente en geen propaganda voor politieke keuzes enz. Dat vraagt om zorgvuldige woordkeuze waar je voor bidt daar verbind je je mee en dat vraagt dan ook een concrete inzet hiervoor. Bidden is niet vrijblijvend.

Stil gebed

Het stil gebed is een belangrijk onderdeel van het gebed. Hier krijgt een ieder de gelegenheid te bidden voor wat hem of haar aan het hart gaat. Zo wordt de verscheidenheid van gebeden bijeengebracht in de dienst. De priesterlijke taak van ieder in het bidden voor anderen krijgt hier zijn concrete invulling.
Deze reeks gaat uit van een dienst met viering van het Heilig Avondmaal. in een dienst zonder viering van het Heilig Avondmaal volgt na de voorbeden het Onze Vader, een lied en de zegen.
Lied
Het lied dat nu volgt sluit aan bij het thema van de dienst en bereid de gemeente op het avondmaal voor dat hierop volgt.

ds. Susanne Freytag