Laten we eerst beginnen bij de vraag: Wat is de kern van de eredienst. Wat verwacht u zelf van een eredienst? Wat maakt dat u naar de kerk gaat? Wat zoekt u in een dienst? Of: Wat maakt dat u juist niet gaat?

Het lijkt op een krachtenspel: Er zijn wel honderd redenen om te gaan en tegelijkertijd duizenden redenen om niet te gaan. De lutherse hoogleraar wijlen Joop Boendermaker heeft het al zo treffend gezegd: “Laten we het toch toegeven: echte eredienst is principieel nutteloos. We zijn mesjogge dat we op een mooie zondag in de kerk gaan zitten. Het is nog nuttelozer dan bloemen geven op een verjaardag of kransen bij een begrafenis, dan iemand afhalen op Schiphol die best zelf zijn koffer kan dragen, dan kaarsen op tafel terwijl er 100 watt boven hangt.” “Liturgie is overbodig, wie het maatschappelijk nut van de eredienst probeert te bewijzen, komt naast het eigenlijke van de liturgie terecht.”
En toch gaat het feest door – gelukkig maar – al is het niet hier; dan daar.

Wat kunnen we dan wel van een kerkdienst verwachten? De kerkdienst is een gelegenheid, een plaats in tijd en ruimte, om God te ontmoeten, de kerkdienst is een plek om je onder het gehoor van Gods Woord te stellen, de kerkdienst is een plek om door God geraakt te worden. Natuurlijk is een kerkdienst niet de enige plek om God te ontmoeten maar we mogen in de kerkdienst juist op de belofte van Jezus vertrouwen dat “waar twee of drie in mijn naam samenkomen, ben ik in hun midden.” (Matteüs 18:20)

De hele liturgie staat in het teken van ontmoeting van God en mens. Liturgie is daaraan dienstbaar. Liturgie reikt verder dan onze menselijke horizon, dan onze menselijke woorden en opvattingen. Dat maakt het ook tot een hachelijke zaak. In en door de liturgie communiceert God met ons mensen. Niet wij maken liturgie, maar de liturgie maakt ons tot mensen zoals we bedoeld zijn: mensen van God. De liturgie, het hele gebeuren, raakt in gesprek met ons menszijn zoals we op dat moment zijn, zoals we ons voelen, hoe we op dat moment in het leven staan.

Dat wat er in een dienst gebeurt is niet elke keer hetzelfde, de ene keer raakt ons een klein woord, de ander keer zijn we tot de bodem van onze ziel geraakt en het kan ook gebeuren dat de dienst aan ons voorbijglijdt. Een mens heeft een zekere moed, lef en verlangen nodig … om zich met de eigen aanwezigheid in te leven in de liturgie. Je loopt namelijk kans geraakt te worden!

Het geheim van de eredienst is dat we uit onze gebroken wereld opgetild worden; heil, zegen en geluk wordt ons aangereikt in de ontmoeting met God. “Liturgie gebeurt zoals het leven gebeurt: tussen komen en gaan. Van begin tot einde (Introïtus t/m Zegen) is liturgie beweging. Ze gaat. Maar ze gaat niet alleen; ze neemt ons, die gekomen zijn, mee en leert ons te gaan op de weg tussen ervaring en verwachting.” Aldus ds. H. Günther in zijn boekje ‘Een feest om mee te vieren’ zo’n 20 jaar geleden.

Liturgie is hoe dan ook geen schouwspel waarbij we toeschouwers zijn. In de komende afleveringen van deze serie zullen we de gang door de liturgie maken ‘tussen komen en gaan’.

ds. Susanne Freytag